Każdy świeżo upieczony rodzic stawia sobie pytanie, jak powinna wyglądać prawidłowa pielęgnacja niemowlaka. Pojawiają się takie kwestie jak: czym pielęgnować skórę noworodka, czym czyścić pępek czy wreszcie jak dbać o pupę niemowlaka? To ważne sprawy, a nie wszystkie wyjaśni obszernie położna podczas pobytu w szpitalu.
Podpowiadamy, jak dbać o niemowlaka i że w razie wątpliwości można poprosić o pomoc położną środowiskową – każdej mamie przysługuje po porodzie wizyta domowa, podczas której można zadać wszystkie nurtujące nas pytania.
Jak dbać o niemowlaka – podstawowe zasady
Codzienna pielęgnacja noworodka to podstawa opieki nad nowo narodzonym dzieckiem. Należy zadbać, by maluch był najedzony, czysty i aby przesypiał odpowiednią dla dzieci w jego wieku ilość czasu. Nie zaleca się codziennych kąpieli, ponieważ mogą nadmiernie wysuszyć delikatną skórę dziecka1.
Codziennie należy natomiast przemywać ciepłą wodą twarz dziecka, pośladki oraz miejsca w zgięciach łokci, pachwiny i okolice pod kolanami. Zawczasu, najlepiej jeszcze przed porodem, warto skompletować wszystkie potrzebne do pielęgnacji noworodka rzeczy, a więc miękkie ręczniki, wanienkę, delikatny płyn do kąpieli i oliwkę, specjalne nożyczki do obcinania paznokci noworodka oraz płyn do przemywania pępka. Podczas zabiegów pielęgnacyjnych dobrze jest mieć je w zasięgu ręki, tak by móc łatwo po nie sięgnąć, jednocześnie podtrzymując główkę dziecka.
Dla wielu młodych rodziców największym wyzwaniem są pierwsze kąpiele dziecka, dlatego warto poprosić w tym zakresie o radę położną. Ogólne zasady mówią, że temperatura wody powinna wynosić 35-37 stopni C, zaś temperatura w pomieszczeniu nie może być niższa niż 22-23 stopnie C. Na dno wanienki warto położyć tetrową pieluszkę albo matę do kąpieli dla noworodków. Mycie zaczynamy od twarzy i główki, na końcu myjemy pupę niemowlaka. Kąpiel nie powinna trwać dłużej niż 5 minut.
Noworodka należy chronić od przeciągów i zaraz po kąpieli trzeba opatulić go w ciepły ręcznik lub kocyk. Nie zaleca się stosowania dużej ilości płynu do kąpieli czy szamponu, a skóry malucha nie należy pocierać, tylko lekko obmywać. Po kąpieli można zastosować łagodny emolient dla niemowląt do pielęgnacji skóry.
Jak przemywać pępek noworodka?
Pępek to blizna, która tworzy się po zagojeniu i odpadnięciu kikuta pępowinowego. Miejsce to należy starannie pielęgnować zwłaszcza w pierwszych tygodniach życia, gdy kikut pępowinowy się goi. Zaleca się przecierać to miejsce specjalnym płynem, w trakcie zabiegów pielęgnacyjnych i zawsze, gdy kikut ma kontakt z moczem lub kałem. Po kąpieli trzeba starannie osuszyć kikut pępowinowy czystym gazikiem1. Pieluszka powinna być założona tak, żeby nie zakrywać gojącego się kikuta – ważny jest dostęp tlenu.
Jeśli pojawi się zaczerwienieni lub obrzęk, krwawienie lub ropna wydzielina, zawsze należy zasięgnąć porady lekarza lub położnej. W pierwszych tygodniach życia dziecka, gdy nie odpadł jeszcze kikut pępowinowy, woda w wanience nie powinna go zakrywać.
Jak dbać o główkę noworodka?
Pielęgnacja twarzy niemowlaka nie jest skomplikowana. Jeśli nie pojawia się zaczerwienie czy przesuszenie skóry, wystarczy przed wyjściem na spacer zastosować krem ochronny dla niemowląt. Podczas kąpieli delikatnie przemywamy maluchowi oczy czystym, zwilżonym w soli fizjologicznej lub przegotowanej wodzie gazikiem. Na osuszone włoski po kąpiel warto założyć czapeczkę. Do czesania stosujemy miękką szczotkę, najlepiej z naturalnego włosia, która delikatnie masuje skórę głowy.
Jak dbać o pupę niemowlaka
Pielęgnacja pupy niemowlaka to sprawa priorytetowa. Nieodpowiednia higiena tego miejsca i stosowanie pieluszek jednorazowych mogą spowodować odparzenia, a nawet stany zapalne skóry. Za każdym razem, gdy zmieniana jest pieluszka, należy sprawdzić, czy skóra na pośladkach jest czysta i sucha. Do przemywania idealnie nadają się chusteczki nawilżane dla niemowląt, ale można też użyć zwykłej wody.
Pupę noworodka należy przemywać od cewki moczowej w kierunku odbytu. Jest to szczególnie ważne w przypadku dziewczynek – pielęgnacja noworodka dziewczynki to odpowiedzialna sprawa, ponieważ łatwo o zakażenie okolic intymnych2. Przy zmianie pieluszki należy dokładnie przemyć wszystkie fałdki skórne. W razie zaczerwienienia czy podrażnienia skóry zalecane jest stosowanie maści łagodzącej podrażnienia.
Profilaktycznie zaleca się też stosować krem przeciw odparzeniom. W miarę możliwości warto zostawić noworodka na jakiś czas bez pieluszki, tak by skóra na pośladkach mogła swobodnie oddychać.
Jak karmić noworodka i niemowlaka?
Jeśli noworodek karmiony jest piersią, a mleko mamy to najlepszy dla niego pokarm, pamiętajmy o nauce właściwej techniki karmienia. Można zapytać o to położną podczas wizyty domowej3, dostępne są też specjalne poradnie laktacyjne, gdzie można nauczyć się, jak prawidłowo karmić niemowlaka.
Przy okazji karmiąca mama dowie się tam, jak zapobiegać stanom zapalnym piersi i ściągać nadmiar pokarmu. Jeśli maluch karmiony jest butelką, także ważna jest właściwa technika oraz higiena smoczka i dokładne mycie butelki.
Można sięgnąć też do literatury fachowej, gdzie szczegółowo opisano wszystkie aspekty opieki nad noworodkiem i niemowlęciem4.
Właściwy sposób karmienia zapobiega m.in. kolce niemowlęcej, która najczęściej spowodowana jest połykaniem przez dziecko zbyt dużej ilości powietrza. Karmiąca mama powinna też zadbać o swoją dietę, tak by jej mleko było optymalnie wartościowe. Ważna jest zwłaszcza odpowiednia podaż witamin i soli mineralnych oraz niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym DHA.
Suplementy diety dla niemowląt i karmiących mam
Dla wsparcia rozwoju malucha i jako uzupełnienie diety karmiąca mama może sięgnąć po suplementy diety zawierające składniki szczególnie ważne na wczesnym etapie życia dziecka. Od pierwszych tygodni życia można podawać dziecku suplementy diety z kwasami omega-3, zwłaszcza DHA5. Ten składnik odżywczy przyczynia się do prawidłowego rozwoju układu nerwowego i kostnego oraz mózgu i wzroku dziecka6.
Dla dzieci i niemowląt oraz kobiet karmiących piersią zaleca się wybór suplementów diety z DHA pochodzącym z alg hodowanych w warunkach kontrolowanych, z dala od zanieczyszczonych akwenów morskich.
Bibliografia:
- ZALECENIA PIELĘGNIARSKIE PIELĘGNACJA NOWORODKA, Szpital Uniwersytecki w Krakowie, 2018, Link.
- Zasady sprawowania opieki nad noworodkiem, Załącznik nr 9 do Procedury prowadzenia edukacji zdrowotnej przez pracowników COM w Jarosławiu, Link.
- Edyta Gałęziowska, Renata Domżał- Drzewiska, Elżbieta Stasiak, Środowiskowa opieka nad noworodkiem i niemowlęciem – oczekiwania kobiet po porodzie a ich realizacja przez położne środowiskowe/rodzinne, Pielęgniarstwo w Praktyce, 3(16)2006.
- Standardy opieki medycznej nad noworodkiem w Polsce – Zalecenia PTN (wydanie IV (2021) zaktualizowane i uzupełnione), Warszawa 2021.
- Wiesława Bednarek i in., Rekomendacje Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania kwasów omega-3 w położnictwie, Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego 2006-2011.
- Krzysztof Czajkowski i in., Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie suplementacji kwasu dokozaheksaenowego i innych kwasów tłuszczowych omega-3 w populacji kobiet ciężarnych, karmiących piersią oraz niemowląt i dzieci do lat 3, Pediatria Polska Volume 85, Issue 6, November–December 2010, s. 597-603.
