Opieka nad noworodkiem to spore wyzwanie dla młodych rodziców, zwłaszcza gdy na świecie pojawiło się ich pierwsze dziecko. Czas po porodzie to odpowiedni moment, aby w szpitalu dowiedzieć się wszystkich najważniejszych spraw odnośnie do pielęgnacji i karmienia noworodka. Warto zadawać pytania i wyjaśnić nurtujące kwestie, a także poprosić o pomoc położną.
Opieka nad noworodkiem w szpitalu – o co pytać?
Pierwsze dni po porodzie to czas, kiedy młoda mama i maluch regenerują siły i przyzwyczajają się do nowej sytuacji. Podstawowe zadanie, jakie czeka mamę, to dokładne zapoznanie się z tym, jak zająć się noworodkiem. Dobrze zapytać wówczas pielęgniarkę lub położną o sprawy związane z karmieniem, przewijaniem i kąpaniem dziecka.
Pamiętajmy przy tym, że kobieta w pierwszych dniach połogu nie zawsze ma siłę, by aktywnie uczestniczyć w tych czynnościach, dlatego dobrze, jeśli także tata aktywnie włączy się do nauki opieki nad noworodkiem. Bardzo ważne jest, żeby kobieta po porodzie miała możliwość zadbania o siebie, czas na kąpiel i zabiegi higieniczne1.
Pomoc partnera i rodziny, zwłaszcza po powrocie do domu, jest w połogu konieczna. Dlatego dobrze, gdy zarówno młoda mama, jak i tata dokładnie zapoznali się z zasadami opieki nad noworodkiem jeszcze w szpitalu. Warto zapytać o temperaturę wody do kąpieli oraz w sypialni dziecka, o to, jak dbać o pępek noworodka i wrażliwą skórę, jak często kąpać malucha i jak ulżyć mu przy kolce.
Pierwsze dni spędzone z noworodkiem w szpitalu to także odpowiednia chwila, by młoda mama nauczyła się prawidłowej techniki przystawiania dziecka do piersi.
Jak karmić noworodka?
Najlepszym pokarmem dla noworodka i niemowlęcia jest mleko mamy. Polecaną metodą jest karmienie dziecka w pierwszych miesiącach życia na żądanie. W połogu można to robić także podczas drzemki; pamiętajmy, że bardzo ważną sprawą dla matki jest wówczas odpoczynek. W szpitalu położna powinna zapoznać kobietę z właściwą techniką karmienia i zabiegami, które zapobiegają stanom zapalnym piersi, w tym ściągania nadmiaru pokarmu.
Warto też wiedzieć, że każdej młodej mamie po porodzie przysługują cztery domowe wizyty położnej w ramach NFZ. To okazja, by zadać dodatkowe pytania i skorygować ewentualne błędy2.
Jeśli dziecko karmione jest butelką, pamiętajmy o dokładnym jej wyparzaniu oraz higienie smoczka. W razie wątpliwości można też sięgnąć do literatury fachowej, w której znajdziemy odpowiedzi na wiele pytań odnośnie do tego, jak powinna wyglądać opieka nad noworodkiem w domu3.
Jak dbać o noworodka – zabiegi pielęgnacyjne
Przewijanie to obok przystawiania do piersi główne zadanie w pierwszych miesiącach życia dziecka. W szpitalu warto zapytać o to, jak pielęgnować pupę noworodka. Delikatna skóra dziecka jest podatna na odparzenia, więc sama zmiana pieluszki to za mało. Pamiętajmy, że pieluszkę zmieniać należy zawsze, gdy dziecko zrobi kupkę, także przed jedzeniem.
Skórę dziecka należy dokładnie oczyścić, przy czym ważna jest również technika mycia, zwłaszcza w przypadku dziewczynek1. Dobrym sposobem na uniknięcie odparzeń jest pozostawienie na jakiś czas dziecka bez pieluszki, tak by skóra mogła swobodnie oddychać.
Jak zająć się noworodkiem – pielęgnacja pępka i kąpiel
Kikut pępowiny odpada samoistnie, ale o pępek noworodka należy zadbać, tak by nie wytworzył się stan zapalny. Okolicę wokół pępowiny zaleca się przemywać płynem przeznaczonym do tego celu i zadbać, by nie uciskały jej ubranko ani pieluszka. Samodzielna kąpiel noworodka to ogromne przeżycie, dlatego warto przygotować się do tego zadania już w szpitalu, obserwując pielęgniarkę i zadając pytania.
Bardzo ważna jest odpowiednia temperatura wody i pomieszczenia. Przez pierwsze tygodnie do kąpieli noworodka zaleca się używać przegotowanej wody w temperaturze 37 stopni Celsjusza1. Nie trzeba wlewać jej do wanienki wiele, wystarczy 10 cm. Na dno wanienki warto położyć tetrową pieluszkę albo matę do kąpieli dla noworodków. Temperatura w pomieszczeniu powinna wynosić 23-25 stopni C.
Noworodka nie trzeba kąpać codziennie, wystarczy 2-3 razy w tygodniu1. Oczy dziecka przemywamy gazikiem zwilżonym w soli fizjologicznej lub przegotowanej wodzie.
Opieka nad noworodkiem w domu – kolka niemowlęca
Kolka to przypadłość, która zdarza się dość często w pierwszych miesiącach życia dziecka. Jej przyczyną jest najczęściej nieprawidłowy sposób karmienia butelką lub piersią, podczas którego dziecko połyka zbyt dużo powietrza, które następnie wypełnia jelita i powoduje wzdęcia oraz kolki. Atak kolki może trwać kilka minut lub kilka godzin.
Aby mu zapobiec, zaleca się karmić malucha tak, by nie łykał powietrza, a po karmieniu dopilnować, by dziecku się odbiło. Mama powinna natomiast zadbać, aby jej dieta była lekkostrawna, a jednocześnie zbilansowana i pełnowartościowa. Zaleca się też częste układanie noworodka na brzuszku1.
Jak dbać o noworodka – zdrowy sen
Noworodek w pierwszych tygodniach życia przesypia większość doby. Sen jest dla dziecka bardzo ważny, ponieważ w tym czasie wydziela się hormon wzrostu, a młody organizm intensywnie się rozwija. Ważna jest też jakość snu, dlatego zadbajmy o właściwą temperaturę powietrza (powinna ona wynosić 19-21 stopni C) i wilgotność (około 40 procent) w pomieszczeniu, gdzie przebywa dziecko.
Niewskazane jest przegrzewanie dziecka, ale także przeciągi. Pokój należy regularnie wietrzyć, ale tak, by nie narażać noworodka na zimne podmuchy. Przy sprzyjającej pogodzie można spacerować z dzieckiem, uprzednio stopniowo przyzwyczajając je do powietrza na zewnątrz.
Suplementy diety dla dziecka i dla mamy
Dieta matki karmiącej powinna zawierać produkty bogate w witaminy, składniki mineralne i niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, które przyczyniają się do prawidłowego rozwoju układu nerwowego i kostnego oraz mózgu i wzroku dziecka4.
Bardzo ważnym składnikiem mleka matki jest DHA. Okazuje się, że w Polsce w wyniku niskiego spożycia ryb zawartość DHA w naturalnym pokarmie jest bardzo niska. Dlatego eksperci zalecają, aby każda mama karmiąca dodatkowo przyjmowała 400-600 mg DHA dziennie. W przypadku dziecka istotne jest podawanie od pierwszych dni życia dwóch składników: witaminy D w ilości 400 j.m. i DHA (min. 100 mg).
Wybierając suplementy diety z DHA, warto sięgnąć po te z pierwotnego źródła: z alg hodowanych w kontrolowanych warunkach, poza zanieczyszczonymi zbiornikami morskimi. Preparatami, które zawierają zalecane składniki do codziennej suplementacji, w tym DHA pochodzenia roślinnego z alg, są suplementy diety Omegamed dostępne w wersji dla kobiet w ciąży i karmiących piersią oraz niemowląt i dzieci.
Bibliografia:
- Zasady sprawowania opieki nad noworodkiem, Załącznik nr 9 do Procedury prowadzenia edukacji zdrowotnej przez pracowników COM w Jarosławiu, Link.
- Edyta Gałęziowska, Renata Domżał- Drzewiska, Elżbieta Stasiak, Środowiskowa opieka nad noworodkiem i niemowlęciem – oczekiwania kobiet po porodzie a ich realizacja przez położne środowiskowe/rodzinne, Pielęgniarstwo w Praktyce, 3(16)2006.
- Standardy opieki medycznej nad noworodkiem w Polsce – Zalecenia PTN (wydanie IV (2021) zaktualizowane i uzupełnione), Warszawa 2021.
- Wiesława Bednarek i in., Rekomendacje Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania kwasów omega-3 w położnictwie, Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego 2006-2011.
- Krzysztof Czajkowski i in., Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie suplementacji kwasu dokozaheksaenowego i innych kwasów tłuszczowych omega-3 w populacji kobiet ciężarnych, karmiących piersią oraz niemowląt i dzieci do lat 3, Pediatria Polska Volume 85, Issue 6, November–December 2010, s. 597-603.
Suplementy diety nie mogą być stosowane jako zamiennik (substytut) zróżnicowanej diety. Zrównoważona dieta i zdrowy tryb życia są istotne dla zachowania zdrowia.
